یبوست یک بیماری گوارشی است که در آن مدفوع سفت شده و خروج آن از بدن دشوار می شود. در بیشتر موارد، این اتفاق به این دلیل می افتد که کولون آب مواد غذایی را جذب می کند. هر چه مواد غذایی در بدن آهسته تر حرکت کنند، روده آب بیشتری از آن ها جذب می کند. در نتیجه مدفوع سفت تر می شود. وقتی این اتفاق می افتد، تخلیه روده ها می تواند بسیار دردناک شود.
در این مقاله به بیان علل اصلی یبوست و نحوه درمان و جلوگیری از آن اشاره خواهیم کرد.
علائم همراه با یبوست
علامت اصلی یبوست، ناتوانی در خارج کردن مدفوع از روده است. کاهش حجم مدفوع و کاهش تعداد دفعات دفع نیز می تواند نشانه ای از این عارضه باشد. سایر علائم یبوست عبارتند از:
- درد شکم
- گرفتگی عضلات معده
- احساس نفخ و تهوع
- کاهش اشتها
علل ایجاد کننده
یبوست زمانی اتفاق می افتد که کولون آب زیادی را از مواد غذایی جذب می کند. این افزایش جذب آب بیشتر زمانی رخ می دهد که عضلات روده ضعیف شده و نمی توانند مواد غذایی را به سرعت حرکت دهند. هر چه سرعت حرکت مواد غذایی در روده کمتر باشد، جذب آب از آن بیشتر می شود.
شایع ترین علل یبوست را می توان به شرح زیر اعلام کرد:
کمبود فیبر در رژیم غذایی
افرادی که رژیم غذایی آنها دارای فیبر کافی نیست، به احتمال زیاد از یبوست رنج می برند. بنابراین مهم است که غذاهای غنی از فیبر مانند میوه ها، سبزیجات و غلات سبوس دار بیشتر استفاده کنید. فیبر حرکات روده را ترویج می دهد و از یبوست جلوگیری می کند.
ضمن این که باید از مصرف غذاهایی که دارای فیبر کمی هستند مانند غذاهای چرب مثل پنیر، گوشت و تخم مرغ اجتناب شود.
فقدان فعالیت فیزیکی
یبوست در بزرگسالانی که به اندازه کافی فعالیت فیزیکی ندارند، بیشتر از سایرین رخ می دهد. بنابراین در افرادی که به مدت طولانی (چندین روز یا چند هفته)، در بستر بیماری بوده اند، خطر ابتلا به یبوست به طور قابل توجهی افزایش می یابد. کارشناسان مطمئن نیستند که چرا این اتفاق رخ می دهد. اما برخی معتقدند فعالیت بدنی سرعت متابولیسم را افزایش داده و فرآیندهای بدن را سریع تر می کند.
بزرگسالان سالخورده نسبت به افراد جوان کمتر فعالیت بدنی دارند. بنابراین بیشتر در معرض خطر ابتلا به یبوست هستند. افرادی که از نظر فیزیکی فعال هستند، نسبتا به افراد بی تحرک شانس کمتری برای ابتلا به یبوست دارند.
مصرف برخی از داروها
شایع ترین داروهای ایجاد کننده این حالت در بدن عبارتند از:
- داروهای ضد درد (داروهای مخدر) مانند کدئین (تیلنول)، اکسیدیدون (Percocet) و هیدرومورفون (Dilaudid)
- داروهای ضد افسردگی مانند آمیتریپتیلین (الاویل) و ایمی پرامین (Tofranil)
- داروهای ضد تشنج مانند فنیتوین (دیلانتین)، مکمل های آهن و کاربامازپین (تگراتول)
- داروهای مسدود کننده کانال کلسیم مانند دیلتیام (Cardizem) و نایفیدیپین (Procardia)
- آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم از جمله Amphojel و Basaljel
- دیورتیک هایی مانند کلروتیازید (دیوریل)
مصرف شیر
برخی از افراد هنگام مصرف شیر و فراورده های لبنی، دچار این مشکل می شوند.
سندرم روده تحریک پذیر
افرادی که از سندرم روده تحریک پذیر رنج می برند، در مقایسه با سایر افراد، بیشتر یبوست می گیرند.
بارداری
بارداری نیز باعث ایجاد تغییرات هورمونی در بدن می شود. این تغییرات می تواند عاملی برای ایجاد یبوست باشد. همچنین با بزرگ شدن جنین، رحم بیشتر به روده فشار آورده و ممکن است دفع مدفوع سخت تر شود.
سالخوردگی
با افزایش شن، سرعت متابولیسم بدن کاهش می یابد. در نتیجه فعالیت روده کم می شود. با افزایش سن دیگر عضلات دستگاه گوارش مانند قبل عمل نمی کنند و نمی توانند مدفوع را به درستی در روده حرکت دهند.
تغییر در روال عادی دفع مدفوع
هنگام سفر معمولا روال عادی دفع مدفوع در بدن تغییر می کند. این تغییر می تواند سیستم گوارش را تحت تاثیر قرار دهد و گاهی اوقات منجر به یبوست می شود. وقتی وعده های غذایی در زمان های مختلفی از روز مصرف شود و یا ساعت بیدار شدن از خواب تغییر کند، ممکن است بدن فراموش کند که چه زمانی باید دفع داشته باشد. تمام این تغییرات می توانند خطر ابتلا به یبوست را افزایش دهند.
مصرف بیش از حد مسهل
برخی افراد معتقدند که حداقل باید روزی یک بار دفع داشته باشند. در حالی که این فرضیه غلط است. این افراد سعی می کنند که با مصرف مسهل ها حداقل یک بار در روز مدفوع خود را خالی کنند. مسهل ها در کمک به حرکت روده موثر هستند. با این حال، استفاده منظم از آن ها موجب می شود که بدن نتواند به درستی و مانند قبل به عمل دفع بپردازد.
ملین ها می توانند عادت بدن را تغییر دهند. وقتی بدن فرد به این مواد وابسته می شود، زمانی که مصرف آن ها متوقف می شود، خطر ابتلا به یبوست بالا می رود.
امتناع از دفع مدفوع در زمان مورد نیاز
اگر در زمانی که نیاز به دفع مدفوع دارید، روده خود را خالی نکنید، مدفوع در بدن باقی مانده و سفت و خشک می شود.
کم آبی بدن
یکی از علل اصلی ایجاد کننده یبوست، امتناع از نوشیدن آب کافی در طول روز است. نوشیدن مایعات بیشتر ممکن است یبوست را تسکین دهد. اما یادتان نرود که بسیاری از چای ها و نوشابه ها حاوی کافئین هستند و می توانند باعث کم آبی بدن و یبوست شوند. الکل نیز عمل دفع را در بدن دچار اختلال می کند. پس از نوشیدن الکل و نوشیدنی های های کافئین دار اجتناب کنید.
وجود مشکل در کولون یا رکتوم
رشد تومور در کولون یا رکتوم می تواند فضا را فشرده یا محدود کرده و باعث یبوست شود. حضور بافت اسکار، دیورتیکولوزیس و باریک شدن غیرطبیعی روده بزرگ یا راست روده که به نام استروکوتر کولورکتال نیز شناخته می شود، از دیگر دلایل ایجاد یبوست هستند.
افراد مبتلا به بیماری هیرشپرونگ (یک نقص مادرزادی است که در آن برخی سلول های عصبی در روده بزرگ وجود ندارند) مستعد ابتلا به یبوست می باشند.
برخی از بیماری ها
بیماری هایی که حرکت مدفوع را در روده بزرگ، راست روده یا مقعد کند می کنند می توانند باعث یبوست شوند. این بیماری ها عبارتند از:
- اختلالات عصبی: مولتیپل اسکلروزیس (MS)، بیماری پارکینسون، سکته مغزی، آسیب نخاعی و شبه انسداد مزمن روده ممکن است منجر به یبوست شوند.
- بیماری های غدد درون ریز و متابولیک: اوره بالا، دیابت، هیپرکلسمی، کم کاری تیروئید و کنترل نکردن قند خون نیز می توانند یبوست به وجود آورند.
- بیماری های سیستمیک: این بیماری ها بیماری هایی هستند که بر تعدادی زیادی از اندام ها و بافت ها یا بر روی کل بدن تاثیر می گذارند. برخی از این بیماری ها عبارتند از لوپوس، اسکلرودرمی، آمیلوئیدوز.
- سرطان: یبوست در افرادی که مبتلا به سرطان هستند، عمدتا به علت استفاده از داروهای ضد درد و شیمی درمانی رخ می دهد. گاهی رشد تومور در دستگاه گوارش عاملی برای ایجاد این حالت در بدن است.
روش های درمان
در اکثر موارد، یبوست به خودی خود درمان می شود. اما وقوع مکرر این عارضه می تواند برای بدن مضر باشد و نیاز به درمان دارد. درمان یبوست تکراری ممکن است شامل تغییر در سبک زندگی مانند ورزش کردن، مصرف فیبر بیشتر و نوشیدن آب بیشتر باشد.
معمولا مسهل ها می توانند یبوست را درمان کنند. اما استفاده از آن ها باید با دقت انجام شود. زیرا مصرف بیش از حد ملین ها خودش عاملی برای ایجاد یبوست است. در موارد شدید تر، فرد ممکن است نیاز به داروهای تجویزی داشته باشد.
مهم است که علت یبوست را پیدا کنید. گاهی ممکن است علت این عارضه بیماری زمینه ای باشد. برخی از افراد مبتلا به یبوست باید از دفترچه روزانه که در آن حرکات روده، ویژگی های مدفوع و سایر عواملی را که می توانند به پزشک و بیمار کمک کنند ثبت می کنند، استفاده کنند.
ملین های خارج از نسخه
از این مسهل ها فقط به عنوان آخرین راه حل استفاده کنید:
- تحریک کننده ها: این داروها باعث می شوند عضلات روده به طور ریتمیک حرکت کنند. Correctol، Dulcolax، و Senokot از جمله این داروها هستند.
- روان کننده ها: این داروها به مدفوع کمک می کنند تا به راحتی در کولون حرکت کنند. روغن های معدنی از جمله این داروها هستند.
- نرم کننده های مدفوع: این داروها مدفوع را مرطوب می کنند. Colace و Surfak از جمله نرم کننده های مدفوع هستند.
- مکمل های فیبری: این مکمل ها، فیبر کافی برای شل شدن مدفوع را در اختیار بدن قرار می دهند
- اسموتیک ها: این داروها باعث تسهیل حرکت مایعات در روده بزرگ می شوند. Cephulac، Sorbitol، و Miralax از جمله این داروها هستند.
- ملین های سالین: این مسهل ها آب را به داخل روده وارد می کنند و حاوی شیر منیزیم هستند.
- فعال کننده کانال کلر: این دارو نیاز به نسخه دارد و شامل لوپوپلاستی (Amitiza) می باشد.
- آگونیست های ۵-HT-4: این داروها ترشح مایعات در روده را افزایش می دهند و سرعت حرکت مواد غذایی در روده بزرگ را افزایش می دهد. پروکالوپرید یکی از داروهای این دسته است.
اگر یبوست به هیچ یک از درمان های ذکر شده در بالا پاسخ ندهد، به عنوان آخرین راه حل، جراحی برای برداشتن بخشی از روده بزرگ ممکن است انجام شود. در این روش درمان، بخش هایی از اسفنکتر مقعد یا رکتوم که باعث یبوست می شوند برداشته می شود.
درمان های طبیعی
چند راه برای کاهش علائم یبوست، بدون استفاده از دارو وجود دارد. این راه ها عبارتند از:
- افزایش مصرف فیبر: افراد مبتلا به یبوست باید بین ۱۸ تا ۳۰ گرم فیبر در روز بخورند. میوه ها و سبزیجات تازه و غلات غنی شده دارای فیبر زیادی هستند.
- آب آشامیدنی: مصرف زیاد آب می تواند بدن را آبرسانی کند.
- مواد غذایی سبوس دار: اضافه کردن این مواد غذایی به رژیم غذایی می تواند به افزایش مدفوع کمک کند.
- فعالیت بدنی منظم: این کار می تواند به شما کمک کند که فرآیندهای بدن را منظم تر کنید.
- اجتناب از نگه داشتن مدفوع: توجه به علائم بدن و نیاز آن به دفع مدفوع می تواند تا حدود زیادی یبوست را کاهش دهد.
- استفاده از توالت ایرانی: استفاده از توالت ایرانی می تواند به خروج مدفوع از روده کمک کند.
عوارض جانبی ناشی از یبوست
یبوست به تنهایی می تواند ناراحت کننده باشد، اما خطرناک نیست. با این وجود، یبوست شدید می تواند به شرایط جدی تر از جمله موارد زیر تبدیل شود:
- خونریزی از رکتال پس از وارد آوردن فشار مداوم بر روی این ناحیه جهت دفع مدفوع
- شقاق مقعد
- هموروئید یا تورم رگ های خونی رکتوم
- تجمع مدفوع، که در آن مدفوع خشک در گوشه ای از رکتوم جمع می شود و انسداد به وجود می آورد
درمان یبوست قبل از آن که یکی از این شرایط رخ دهد می تواند از ایجاد ناراحتی بیشتر جلوگیری کند.
